Futbolda video hakem uygulaması olarak bilinen VAR sistemi son birkaç ayın popüler konusu. Karşılaşma sırasında hakemi tereddütte bırakan ya da oyuncuların yoğun itirazda bulunduğu bir pozisyonda, hakemin ekran başında pozisyonların tekrarını izleyen diğer hakemlerle kulaklık aracılığıyla iletişim kurduğu ve onlardan gelen bilgiye göre karar verdiği bir sistem. Bu sistem, futbolda hakemlerin etki altında kalmadan doğru karar vermeleri için bir araç sağlıyor.

Konuya bizlerin mesleki ilgi alanı çerçevesinden bakarsak VAR sistemi bir “kontrol faaliyeti”. Hakemlerin hatalı kararlar vermeleri ve bunun sonucunda aleyhine hatalı karar veren takımların zarar görmesi riskine karşı alınan bir kontrol tedbiri. Bunun da resmi bir prosedürü var. Oldukça iyi niyetli bir girişim olmakla birlikte, VAR son dönemde oldukça tartışılıyor. Hakemlerin hangi durumlarda oyunu durdurup VAR’a gidebileceği, ne sıklıkla gidebileceği, gitmemesi gereken durumlar, VAR hakemleri ile saha hakemleri arasındaki diyaloglar vb. konular devamlı tartışılıyor. Bu tartışmalara ülkemizde en üst seviyeden Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’da kendi yorumu ile katıldı:

“VAR sisteminde bazı hatalar olsa da faydalı bir sistem. Ancak VAR sistemini de kontrol eden check-balance tarzında bir sistem kurulmalı. Hakemlerden oluşan bir denetleme kurulu oluşturulabilir” diyerek, bizim mesleki ilgi alanımızdaki iç kontrol- iç denetim ilişkisine atıfta bulunmuş oldu.

VAR üzerinden yapılan bu yorum konuya mesleki açıdan bakıldığında son derece doğru. Kurumlar, şirketler ve sivil toplum örgütlerinde, hatta futbol gibi toplumsal ortak endüstrilerde, kontroller tesis edilmeli ve bu kontroller dışarıdan denetlenmeli. VAR buna iyi bir örnek oldu. İç kontrol- iç denetim ilişkisinin topluma anlatılması için iyi bir örnek oldu diyebiliriz.

VAR sistemi, tasarım ve işlevsellik açısından denetlenmeli. Bu denetimin de risk odaklı olarak gerçekleştirilmesi gerekiyor. Yani TFF, VAR sürecini bir bütün olarak ele almalı. Ekipman temini, kurulumu, saha ile iletişim sistemleri, yazılılı prosedürler, iş akışları, risk değerlendirme çalışması yapılmalı. Hatta bu risk değerlendirmesi senaryo bazlı yapılmalı. Türkiye Futbol Federasyonu açısından, böyle bir iç denetim gerçekleştirilmesi, VAR ile ilgili endişeleri gidermek ve riskleri proaktif olarak yönetmek açısından önemli.

VAR bir riske karşı uygulanıyor. Yeterli ve etkin olduğuna dair bir iç denetim yapılarak, futbol paydaşlarına, kamuoyuna bir rapor sunulmalı. Türkiye’de en üstten verilen mesaj aslında bu. TFF’nin kendi iç denetim mekanizmasını harekete geçirerek, ancak sadece hakemler değil, iç denetim kökenli profesyonelleri de kullanarak oluşturacağı bir iç denetim ekibi bu denetimi anlattığım şekilde gerçekleştirmeli. Bu denetimin en önemli unsurlarından bir tanesi de sürekli denetim mekanizması olmalı. Yani VAR sistemini, iletişimi, süreçlerin doğru yönetilip yönetilmediğinin sürekli izlenmesi ve risklerin anlık takibi. Bu da iç denetimin sürekli denetim boyutunu oluşturuyor.

Görüldüğü üzere, iç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim hayatın her alanında bir ihtiyaç.

Gönül arzu eder ki, VAR’a gösterilen bu hassasiyet tüm kamu süreçleri, kamu sistemleri ve kamusal alanlar açısından da gösterilsin ve bu üçlü savunma hattı ülkemizde her alanda en etkin şekilde oluşturulabilsin.