Steve Jobs sonrası ne olacağı meçhuldü. Apple firması gelir, kar, sadakat rekorları kırarak büyümeye devam etti. Şirketin nakit varlıkları Türkiye dahil pek çok devletin bile döviz rezervlerinden yüksekti. Büyüme dönemi adeta bir masal gibiydi.
Geçtiğimiz gün herkese ilginç gelen ama bana gelmeyen bir gelişme oldu. Apple CEO’su Tim Cook’un, yatırımcılara son çeyrekteki gelir beklentilerini düşürdüğünü söylemesi piyasaları olumsuz etkiledi. Apple hisse fiyatları yüzde 9 oranında düştü ve bu sert düşüş şirketin piyasa değerini 75 milyar dolar azalttı. Tim Cook bu krizin ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşından kaynaklandığını belirtti.
Doğruluk payı muhakkak vardır. Ancak bence düşüş başka yerde aranmalı.
Kendi kategorisinde dünyanın en inovatif şirketi olan Apple, nasıl oldu da bu duruma düştü? Bence buradan bir strateji yazısı çıkabilir düşüncesindeyim.
Tim Cook’tan farklı olarak düşüncem şu:
Apple’ın efsanevi bir 1984 reklam filmi vardır. Steve Jobs’un 1983 senesinde üzerinde kendisinin de dahil olduğu bir ekip ile çok çalıştığı ve 1984′te ortalığı kasıp kavurduğu bu reklamda, dönemin büyük devi IBM’i eleştirmiş, IBM hegemonyasının kırılmasını sağlamıştır. Steve Jobs’a göre IBM, Gerorge Orwell’in 1984 romanındaki herşeyi kontrol eden diktatör “big brother” dır. Bu reklam Apple’ın uzun yıllar farklılık, yaratıcılık, üretkenlik, özgünlük, öncülük gibi temel değerlerini temsil etmiştir.
Apple, Steve Jobs’dan sonra net bir liderlik sorunu yaşamış ve korkunç büyürken bile, bu değerlerden uzaklaşmıştır. Firmanın ürün gamında hali hazırda Jobs tarafından yaşarken bilinmeyen, üzerinde çalışılmayan hiç bir inovatif ürün bulunmaması bunun kanıtıdır. Basit iyileştirmeler, basit gelişmeler ile ilerleyen Apple, bugün farklılaşmayı, özgünlüğü, kural değiştirmeyi temsil eden bir firma olmaktan çıkmış, sıradan bir firma olmuştur. Felsefesi, uygulamaları ve ürünleri ile diğer firmalardan farkını ortaya koyamamaktadır.
Bir diğer ifade ile pazarın kuralları ile oynayan en iyi, en büyük oyuncu olmuştur ancak temsil ettiği temel değerlerden uzaklaşmıştır. Yani 1984′te eleştirdiği IBM olmuştur. İşte bence çöküşün gözükmeyen sebebi budur. Bu iceberg in altıdır.
Apple halen dünyanın en sadık fan larına sahip şirketi. Ancak bu durum yeni jenerasyonlar ile giderek değişiyor. Hem diğer firmaların ürünlerinden farklı ürünler ortaya koyamamaları, hem müthiş yüksek fiyat politikaları, hem kalite ve servis problemleri, hem tedarik zinciri sorunları Apple’ı bu düşüş ile karşı karşıya bıraktı. Daha önce IBM, Blackberry, Nokia gibi devlerin başına gelen, şimdi Apple’ın başına geliyor.
Şirketlerin strateji ve yönetim uygulamaları, kültür, değerler ve liderlikten etkilenir. Eğer kültür, değerler ve liderlikte sorun veya farklılaşma olur ise, bu strateji ve yönetime yansır. Bu da sonuçlara. Apple değerlerinden uzaklaşarak, rekabet ve pazar baskıları altında emtialaşmış bir piyasanın ağabeyi olmayı seçti. Eskiden kendi pazarının yalnız kovboyu olan Apple, şimdi bir kasabanın otoriter şerifi konumunda. Bu Apple’ın değerlerini temsil eden kültürel kodlar ile uyumsuz. Bu uyumsuzluk da hayranlar ve müşterilerce seziliyor.
Apple, bu düşüşü durdurmak için mutlaka fabrika ayarlarına geri dönemli.